Konkurs na projekt Muzeum II Wojny Światowej

Idea

Projekt Muzeum II Wojny Światowej tworzą: budynek muzeum, plac wejściowy i ogród wystaw plenerowych połączony wizualnie z przestrzenią ekspozycji zmiennej. Wszystkie te wzajemnie się uzupełniające składowe podporządkowane są myśli przewodniej projektu – stworzeniu narracyjnego i symbolicznego pejzażu czasów pokoju i piękna (ogród i pejzaż miasta) przygniecionego okrucieństwem i złem wojny (żelbetowy sarkofag budynku Muzeum). Pokonanie Zła przez Dobro w tej wojnie symbolizuje Iglica Zwycięstwa stojąca u południowego skraju ogrodu nad Motławą.

Ekspozycje wystaw stałych, zmiennych i okolicznościowych (fakultatywne w stosunku do programu) są umieszczone we wnętrzu betonowego sarkofagu – budynku Muzeum. Od strony Motławy bryła budynku wbija się w pejzażowy, łagodny, spadający ku południowemu zachodowi idylliczny ogród. Wzdłuż wschodniej granicy ogrodu wspinają się w kierunku holu głównego Muzeum (+7,50) monumentalne, pejzażowe schody mogące również służyć jako widownia dla spektaklu tworzonego przez Motławę. Trawersująca zygzakami, zboczem łagodnie nachylonego ogrodu ścieżka zwiedzania ekspozycji plenerowych prowadzi również na poziom holu głównego Muzeum (+7,50). Jej przebieg otwiera kolejne sekwencje widoków na Gdańsk widziany w kontekście ogrodów tematycznych
i ekspozycji plenerowych.

Wnętrze Muzeum zaprojektowano m.in. jako kontynuację pejzażowej zewnętrznej drogi narracyjnej, pod postacią łagodnie wznoszącej się platformy ekspozycji okolicznościowych opasującej przekryty żelbetowym pancerzem wewnętrzny „dziedziniec” ekspozycji stałej – monumentalnej sali o planie kwadratu i wysokości od 16m do 18,5m oraz nawy bocznej o wysokości ok. 15m. W ten sposób centralnie położone wnętrze Muzeum – sala ekspozycji stałej obwiedziona jest funkcjonalnie i symbolicznie drogą wznoszącą się ku niebu. Wspinając się łagodnie po tej drodze patrzymy równocześnie z kolejnych punktów obserwacyjnych: w głąb ekspozycji stałej po lewej stronie, a po prawej stronie na pejzaż miasta. Wznosząca się platforma podzielona jest wzdłuż żelbetową perforowaną diafragmą na dwie strefy: wewnętrzną – „strefę cienia” – bliższą ekspozycji stałej i zewnętrzną – „strefę światła” usytuowaną od strony miasta. Widz wybiera swoją drogę
i scenariusz podróży między „strefą cienia”, „strefą światła” i „strefą czarną” – ekspozycji stałej. Kulminacją tej podróży jest równie symboliczne wyjście pochylnią na taras dachowy z widokiem o otwarciu 360o na panoramę Gdańska.

Taka konfiguracja funkcjonalna ma kapitalne znaczenie dla swobody kształtowania przestrzeni wystawienniczej, to jest przestrzeni fizycznej i mentalnej, świadomej i podświadomej widza. Usunięcie z drogi zwiedzania w całym kompleksie Muzeum „przeszkód terenowych” – schodów, wind etc. stających się „przeszkodami percepcyjno – mentalnymi” otwiera niezakłócone pole
do działania nowych konceptów muzeologicznych, sposobu organizacji wystaw i ich scenariuszy. Taka przyjazna morfologia funkcjonalna gmachu pozwoli skupić się ekipie programującej na współczesnym wykorzystaniu nowoczesnych procesów poznawczych i asocjacyjnych działających na świadomość i podświadomość widza w połączeniu z architekturą.

Projekt tworzy, przy użyciu prostej, syntetycznej, lapidarnej i monumentalnej formy miejsce współistnienia różnych morfologicznie i jakościowo przestrzeni przewidzianych dla różnych funkcji występujących we współczesnym muzeum.

Opis zagospodarowania terenu Muzeum w granicach opracowania oraz powiązań z terenami i obiektami sąsiadującymi

Przez swój maksymalny gabaryt 25m i lapidarną formę projekt Muzeum utrzymuje właściwą skalę zabudowy zachowując nadrzędną rolę istniejących w pejzażu miasta dominant – wież Kościołów i Ratusza. Pionowy akcent architektoniczny – to jest symboliczna Iglica Zwycięstwa, nie przekraczając 40m wysokości pozwala na natychmiastowe odnalezienie Muzeum II Wojny Światowej w panoramie miasta i pejzażu spacerowego bulwaru nad Motławą.

Północną część terenu inwestycji zajmuje projektowany gmach Muzeum II Wojny Światowej. Na jego przedpolu od strony północno – wschodniej znajduje się obszerny plac wejściowy. W części wschodniej parceli ukształtowano pejzażowe wzniesienie terenu w formie klina o łagodnym spadku zwieńczonego kamiennymi monumentalnymi schodami prowadzącymi od poziomu 0.00 terenu nad Motławą do poziomu holu wejściowego górnego Muzeum (+7.50m) znajdującego się, podobnie jak hol wejściowy dolny na styku: placu wejściowego, ciągu pieszego i przejścia przez budynek w parterze wymaganego programem, oraz parkingu podziemnego.

Po południowo-zachodniej stronie terenu Inwestycji przebiega ciąg pieszy wzdłuż Raduni wchodzący naturalnie w podcienie budynku Muzeum i wejście południowe Muzeum.

Na pejzażowym wzniesieniu terenu zaprojektowano ogród ekspozycji plenerowych. Ogród-park pojawia się tu jako symbol pokojowego dobrobytu, piękna sztuki i cywilizacji okresu pokoju. Ogrody – symbole wszystkich pejzaży dotkniętych II Wojną Światową: polskich; kresowych, Mazowsza, Pomorza, Wielkopolski i Małopolski, nadwiślańskich i nadodrzańskich, pojezierzy, Podlasia itd. oraz całego Świata: Pustyni północnej Afryki, Wysp Pacyfiku, gór, lasów, oceanów i mórz. W ogrodzie-parku, stosownie nachylonym w kierunku zachodnim i eksponowanym od zachodu stworzono naturalną możliwość organizacji całorocznych, czasowych ekspozycji plenerowych z widokiem na Gdańsk i widzianych z Gdańska, a połączonych funkcjonalnie z bulwarami spacerowymi nad Motławą, w tym m.in. z przystanią kajakową.

W ten sposób uzyskano kompozycję przestrzenną o prestiżowych indywidualnych wartościach estetycznych i symbolicznych oraz powiązano bulwar spacerowy nadbrzeża wiążąc go ze stworzonym przedpolem ekspozycyjnym od strony Motławy.

Zaprojektowane starannie urządzenie ogrodu-parku i małej architektury podniesie również niewątpliwie rangę tego miejsca.

Opis koncepcji architektonicznej budynku

Morfologia budynku

Bryłę budynku muzeum zaprojektowano na umiarowym planie kwadratu o bokach ok. 91m x 91m
i wysokości do ok. 24.5m. Wnętrze Muzeum II Wojny Światowej zaprojektowane jest jako łagodnie wznosząca się platforma opasująca wewnętrzny zakryty dachem „dziedziniec” przestrzeni wystawy stałej. Wszystkie pomieszczenia i funkcje w tym biblioteka, sale konferencyjne, zespół pomieszczeń dydaktyczno merytorycznych, pracownie konserwacji położone nad lub pod tą wznoszącą się platformą etc. są z niej bezpośrednio dostępne.

Taki koncept umożliwia zarówno zwiedzanie jak i sprawne przemieszczanie się osób bez konieczności częstego korzystania z klatek schodowych i wind. Dodatkowo zaprojektowane zespoły schodów ruchomych dostępne dla publiczności, umożliwiają stosowanie wariantowe scenariuszy poruszania się po gmachu i używanie „skrótów” włączania się do „ścieżek zwiedzania” w dowolnym ich miejscu.

Otwarcia widokowe w elewacjach i otwarcia w dachu pozwalają na kontakt z otoczeniem i pejzażem lub na oświetlenie wnętrz nie ekspozycyjnych filtrowanym, łagodnym światłem dziennym w sposób każdorazowo planowo kontrolowany, pozwalając na odpowiednie zwiększenie lub zmniejszenie dziennego oświetlenia do całkowitego zaciemnienia pomieszczeń włącznie. Poprzez zestawienie układów brył i ich otworowań w odpowiednich proporcjach i rytmach, projekt buduje swą własną warstwę semantyczną, symboliczną i narracyjną.

Część gmachu wbijająca się w ziemię jest zaprojektowana jako sekwencja kulis żelbetowych dozujących dostęp światła dziennego i możliwość wejścia do podcieni okrążających budynek niczym średniowieczny ambit. Wewnętrzna ściana tak powstałego obejścia – ambitu umożliwia wgląd w przestrzeń holi i jeśli trzeba również w głąb ekspozycji stałej nie powodując bezpośredniego oświetlenia jej światłem naturalnym.

Okrągły otwór w dachu sarkofagu Muzeum to dwupowłokowy megaświetlik o miąższości 5m, w której to wysokości zainstalowane są urządzenia i ustroje mechaniczne pozwalające dozować dostęp przezeń światła naturalnego do wnętrza ekspozycji stałych; od pełnego otwarcia strumienia światła aż do pełnego zaciemnienia.

Takie rozwiązanie umożliwia ewentualną penetrację zenitalnego świtała dziennego do wnętrza ekspozycji i wykorzystanie go przy aranżacji wystaw specjalnych, co zostało pokazane na wizualizacjach komputerowych wnętrz gmachu.

Rozwiązania materiałowe

Projekt budynku posługuje się językiem rzeźbiarskim abstrakcji geometrycznej i minimalistyczną filozofią kształtowania przestrzeni i materii. Na fasadach zewnętrznych i wewnętrznych dominuje żelbet fakturowy barwiony barwnikami nakładanymi laserunkowo i trwale zabezpieczonymi. Otwarcia w głównej bryle żelbetowego sarkofagu przewidziano jako wypełnione zestawami szklanymi z nadrukami i aplikacjami z materiałów o zmiennej przezroczystości. Przeszklenia wielkowymiarowe stosowane są w wewnętrznej stronie ambitu – podcieniowego obejścia osłoniętego z zewnątrz żelbetowymi mega-kulisami. Przeszklenia te zaprojektowano jako zestawy szklane typu „jumbo” z tafli szkła wielkowymiarowego, niskoemisyjne, z konstrukcją o minimalnej liczbie profili stalowych. Zestawy szklane są uzbrojone w żaluzje drewniane mechanicznie sterowane, co pozwala na pełną kontrolę strumienia światła przenikającego do wnętrza z pełnym zaciemnieniem wnętrza włącznie.