Konkurs na budynek naukowo-dydaktyczny UW przy ul. Furmańskiej w Warszawie

Pejzaż zastany, a pejzaż przyrodniczy i kulturowy projektu. Biotop. Drzewa. Miejskie ogrody pożytku społecznego, „urban farming”. Filozofia urbanistyki i budynku.
Obszar Mariensztatu zamieszkiwany był na przełomie XIX I XX wieku przez ubogą ludność robotnicząi początkowo zabudowany budynkami drewnianymi, które wraz z rozwojem miasta po Wielkiej Wojniei odzyskaniu niepodległości przekształcano w intensywną, murowaną zabudowę dochodową. Teren inwestycji znajduje się w obszarze, na którym zabudowa rozwijała się intensywnie od początku XX w. aż do wybuchu II Wojny Światowej w postaci gęstej kwartałowej czynszowej zabudowy mieszkaniowej.
Przy odbudowie miasta zdecydowano o realizacji układu urbanistycznego Mariensztatu według projektu Zygmunta Stępińskiego, który jedynie w układzie ulic odpowiadał układowi sprzed wojny i nie powielał uciążliwości ciasnej zabudowy czynszowej. Na terenie działek obecnej inwestycji Uniwersytetu nie odtworzono zabudowy, podobnie jak w sąsiadujących kwartałach, a wraz z upływem lat tereny te zadrzewiono i obecnie obszar ten ma charakter parkowy. Istniejąca zieleń parkowa jest ogromnym walorem tego miejsca i powinna zostać zachowana w maksymalnym stopniu. Zadrzewione tereny przylegające do rozrzeźbionego pawilonowo budynku i przenikające doń w formie skwerów, gabinetów i placów pejzażowych będą stanowiły o jego charakterze. Gniazdowa struktura tego zespołu zabudowy współistnieje i tworzy się w harmonii z przyrodą.

Filozofia urbanistyki i budynku.
Architektura stanowi znak czasów w których powstaje, daje świadectwo istniejących i przyszłych zjawisk kulturowych, społecznych, technologicznych oraz środowiskowych. Proponowany budynek w obecnych czasach zmienności kulturowej i przemian klimatycznych przyjmuje ponadczasowe główne postulaty programowe, na przykład: Ponadczasowość i elastyczność – rozumiana jako adaptowalność do zmieniających się programów użytkowych, schematów organizacyjnych wydziałów uczelni, do zmiany przeznaczenia funkcjonalnego stref budynku włącznie.
Elastyczność – jako możliwość modyfikacji budynku do zmieniających się potrzeb w zakresie funkcjonalnym, przestrzennym lub technologicznym w odpowiedzi na potrzeby o charakterze organizacyjnym, kulturowym i społecznym. Budynek w trakcie przewidywanego na dziesiątki lat cyklu swojego funkcjonowania zapewnia możliwość nieinwazyjnego i łatwego dostosowania go do zmian. W tym celu przewidziano prosty układ konstrukcyjny – oparty na module konstrukcyjnym 8,10 x 8,10m w maksymalnym stopniu prefabrykowany, zapewniający możliwość elastycznej aranżacji przestrzeni oraz jej modyfikowania, a nawet rozbudowy, które można uzyskać dzięki między innymi:
‐ otwartej strukturze wewnętrznej, która umożliwia naturalne modyfikowanie przestrzeni oraz dowolne modyfikacje funkcji.
‐ otwartej strukturze zewnętrznej, która może być kontynuowana w ramach przyszłej rozbudowy modułowej, zachowując spójny i logiczny charakter zespołu budynków. Jest to istotne z punktu widzenia dalszych planów inwestycyjnych Uczelni dotyczących kolejnego etapu, który powstanie jako kontynuacja przyjętej struktury konstrukcyjno – funkcjonalno – przestrzennej.

Odpowiedzialność za środowisko naturalne ‐ gospodarowanie zasobami i terenem, oszczędność
energetyczną, przestrzeń publiczną i społeczną.
Odpowiedzialność – w znaczeniu społecznym przejawiającą się w zrównoważonym i ekologicznym projektowaniu i budowaniu w poszanowaniu środowiska oraz jego zasobów, ograniczaniu śladu węglowego emisji C0². Zasada ta istnieje w projekcie w wyborze odpowiednich rozwiązań przestrzenno – urbanistycznych oraz technologii budowlanych, z których głównymi są:
‐ zastosowanie drewna jako podstawowego materiału budowlanego, które jako surowiec jest odnawialne, odzyskiwalne w recyklingu. Pochodzi ze środowiska naturalnego i powstaje w zrównoważonym obiegu botanicznym wody i energii. Drewno klejone jako główna konstrukcja nośna budynku to naturalny materiał odnawialny, który posiada ujemny bilans węglowy w stosunku do betonu czy stali, których użycie w projekcie zostało ograniczone do bezwzględnego minimum. Konstrukcja drewniana zintegrowana z fasadą umożliwia racjonalne i komplementarne użycie tego materiału, wykorzystując również jego znakomite parametry izolacyjności termicznej, minimalizuje zużycie materiałów izolujących elewacji. Drewniana konstrukcja chroniona jest w fasadzie przed warunkami atmosferycznymi w sposób pasywny poprzez stosowanie obróbek na elementach poziomych i miejscach łączeń w celu uniknięcia zalegania i penetracji wody opadowej oraz w sposób aktywny poprzez impregnację drewna i zabezpieczenie go przed promieniowaniem UV, co przy regularnej konserwacji jakiej rutynowo podlegają obiekty tego typu zapewni im oczekiwaną trwałość.
‐ modułowość i prefabrykacja – prosta i modułowa konstrukcja w połączeniu z drewnem klejonym jako materiałem idealnie nadającym się prefabrykacji umożliwia przygotowanie całej konstrukcji budynku poza placem budowy, a następnej jej szybki montaż. Ogranicza to czas realizacji, obniża koszty montażu oraz redukuje energochłonność i użycie ciężkiego agresywnego wobec środowiska sprzętu w trakcie całego procesu budowlanego. Modułowość i powtarzalność projektu architektonicznego oraz elementów konstrukcyjnych racjonalizuje typoszeregi elementów konstrukcji i daje sprawne możliwości przekształcenia budynku w trakcie użytkowania oraz rozbudowy i modyfikacji kubatury w przyszłości.
‐ recykling – materiały użyte do budowy i realizacji wnętrz w maksymalnie dużym, dostępnym udziale będą pochodzić z recyklingu lub mogą zostać poddane recyklingowi po zakończeniu cyklu ich przydatności do użytku. Będzie to stal, aluminium, szkło, płyty wiórowo‐kompozytowe oraz różnego typu inne elementy kompozytowe na bazie materiałów naturalnych. Istotnym elementem przy wyborze tych materiałów jest możliwie lokalne miejsce ich pochodzenia pozwalające m.in. na ograniczenie długiego łańcucha dostaw, wymagającego uciążliwego dla środowisko transportu.
‐ odnawialne źródła energii (OZE) – na dachu budynku przewidziano instalację fotowoltaiczną. Przewiduje się pozyskiwanie ciepła i ewentualnie chłodu poprzez pompy ciepła i wymienniki gruntowe.

Rozwiązania instalacyjne hybrydowe – zaprojektowano budynek o dużej inercji termicznej, przewidziano zastosowanie wentylacji hybrydowej wykorzystującej naturalne przewietrzanie obiektu oraz zastosowanie systemu zewnętrznych rolet zabezpieczających przed przegrzewaniem się pomieszczeń, co pozwoli obniżyć zużycie energii i koszty związane z użytkowaniem obiektu. Zakłada się również wykorzystanie wody deszczowej w budynku do nawadniania roślinności oraz instalację wody szarej do spłukiwania toalet. Przewiduje się wykorzystanie rozwiązań rekuperacji i odzyskiwania energii wewnątrz budynku. Całość wód opadowych z terenu będzie retencjonowana i zagospodarowana, co szczegółowo opisujemy w dalszych rozdziałach.
‐ wysoka i niska zieleń oraz zagospodarowanie terenu ‐ zachowanie jak największej liczby drzew istniejących oraz dodatkowe planowane nasadzenia drzew będą stanowić częściową kompensację w biotopie drewna wykorzystanego do budowy. Istniejące drzewa i nasadzenia w sposób naturalny zacieniają przedpole i obniżają temperaturę w lecie wokół budynku jak również stanowią naturalną przesłonę słoneczną dla budynku w okresach letnich, powiększając jego termiczną inercję. W zimie natomiast stanowią osłonę i zmniejszają wychładzanie fasad przez zimne wiatry. Przyjazność człowiekowi i Neutralność dla środowiska – realizowana w następujący sposób:
‐ neutralność dla środowiska i budynek jako obiekt przyjazny środowisku przyrodniczemu ‐ minimalizujący wpływ na środowisko naturalne zarówno w trakcie jego realizacji w sposób nieinwazyjny, w systemie lekkiej prefabrykacji, bez użycia ciężkiego sprzętu, jak również w trakcie jego eksploatacji. Budynek przyjazny dla biotopu i biosfery.
‐ przyjazność człowiekowi, którą zapewnia otwarty obiekt akademicki o zrozumiałej strukturze funkcjonowania, pełen naturalnego światła, wykorzystujący naturalne materiały konstrukcyjne, zapewniający korzystny klimat akustyczny i termiczny we wnętrzach m.in. poprzez zapewnienie swobodnego przewietrzania przez elewacje w systemie aktywnej „podwójnej skóry”, dziedzińce i patia, regulowany dopływ światła dziennego i podwyższone do maksimum parametry izolacyjne przegród zewnętrznych. Budynek dający możliwość kontaktu z otoczeniem poprzez duże panoramiczne przeszklenia, jednocześnie o bardzo wysokich parametrach izolacyjnych dwukomorowych zestawów szklanych oraz równie symboliczną otwartość na główną przestrzeń
wewnętrzną jako serce aktywności społeczności akademickiej. Zastosowanie drewna jako materiału dominującego przyjaźnie sprzyja także poprawie mikroklimatu budynku poprzez utrzymywanie w naturalny sposób wilgotności powietrza, równowagi w zakresie zmian temperatury oraz uzyskaniu optymalnych warunków akustycznych. W budynku przewidziano także miejskie ogrody pożytku społecznego („urban farming”) i instalacje –hotele dla owadów na dachach.

Ulice, place, skwery, dojścia i dojazdy. Przestrzenie publiczne, półpubliczne i prywatne. Wejście główne do budynku zlokalizowano od strony narożnika ulic Dobrej i Karowej, w podcieniu budynku. Przed wejściem do budynku znajduje się zadaszenie i taras jednocześnie, wkomponowane w istniejące drzewa, na którym ulokowano kawiarnię letnią dostępną od strony komunikacji aktywizującej z wnętrza budynku na piętrze oraz schodami bezpośrednio z poziomu ulicy i trawnika „Gabinetu Drzew”. Od strony wschodniej, wzdłuż ulicy Dobrej przewidziano ażurowy ekran medialny, za którym pozostają rosnące drzewa w podwójnym szpalerze i który pozwoli stworzyć przestrzeń półpubliczną o charakterze zielonego „Gabinetu Drzew”. Od strony północnej przewiduje się nowe nasadzenia drzew na terenie przyszłego dziedzińca, który będzie czytelny po zrealizowaniu 2 etapu inwestycji. Od strony południowej zaplanowano ogród kwiatowy i warzywny, natomiast na poziomie dachu nad trzecią kondygnacją znajduje się drugi, większy ogród warzywny i owocowy, dydaktyczno‐społeczny m.in. na potrzeby funkcjonowania letniej kawiarni usytuowanej na tarasie‐dachu nad wejściem.
Wejścia do lokali usług społecznych przewidziano od strony narożnika ulic Karowej i Furmańskiej oraz naturalnie od strony holu wewnątrz budynku. Wjazd do garażu podziemnego został zlokalizowany od ulicy Furmańskiej w pobliżu granicy pomiędzy etapami planowanej inwestycji. W sąsiedztwie wjazdu zlokalizowano odbiór śmieci oraz obsługę magazynów czytelni, oba zaopatrzone w dedykowane windy. Budynek dostępny jest dla rowerzystów poprzez połączenia z przebiegającymi w pobliżu szlakami rowerowymi i drogami rowerowymi, w tym ze skrzyżowania drogi rowerowej N‐S wzdłuż Wisły z przejazdem pod Wisłostradą. Parking rowerowy zlokalizowany jest w podcieniu budynku, w bezpośrednim sąsiedztwie wejścia głównego. Szatnie z prysznicami dla rowerzystów zlokalizowane są na kondygnacji podziemnej 01 w sąsiedztwie części dydaktycznej. Parking dla motocykli zlokalizowano garażu podziemnym na poziomie 02, który jest dostępny pochylnią o spadku ok. 15%.

Struktura przestrzeni zewnętrznej i wewnętrznej, a program funkcjonalno‐użytkowy i przestrzenny.
Wszystkie cechy koncepcji urbanistycznej budynku są jednocześnie cechami jego struktury architektonicznej i funkcjonalno‐użytkowej, i tak: elastyczność – jako możliwość modyfikacji budynku na zmieniające się potrzeby w zakresie funkcjonalnym, przestrzennym, technologicznym w odpowiedzi na potrzeby o charakterze kulturowym i społecznym. Budynek w trakcie przewidywanego na dziesiątki lat cyklu swojego funkcjonowania zapewnia możliwość dostosowania go do zmian funkcjonalnych, użytkowych i przestrzennych.
W tym celu zaprojektowano m.in.:
‐ układ konstrukcyjny – oparty na module konstrukcyjnym 8,10 x 8,10 m w maksymalnym stopniu prefabrykowany, zapewniający możliwość elastycznej aranżacji przestrzeni oraz jej modyfikowania, a także rozbudowy;
‐ otwartą, modułową strukturę wewnętrzną konstrukcji i funkcjonalną, która umożliwia łatwe modyfikowanie i przekształcanie przestrzeni oraz dowolne modyfikacje funkcji;
‐ otwartą strukturę zewnętrzną układu budynku, która może być kontynuowana dla potrzeb przyszłej rozbudowy, zachowując spójny i logiczny charakter inicjalny zespołu budynków. Jest to istotne dla dalszych planów inwestycyjnych Uczelni dotyczących budowy kolejnego etapu, który w naszym projekcie może powstać jako logiczna kontynuacja przyjętej struktury konstrukcyjno – funkcjonalno
– przestrzennej;
‐ elastyczność funkcjonalną stworzoną między innymi poprzez modułowy, gniazdowy układ funkcjonalny z gniazdowym, modułowym systemem instalacji technicznych.Przewidziana jest w ten sposób możliwość reagowania na zmieniające się potrzeby funkcjonalno – przestrzenne użytkownika budynku.

W czasach, w których zmiany w zakresie kulturowym, społecznym i technologicznym zachodzą bardzo szybko i mają bezpośredni wpływ na nasze otocznie, budynek w trakcie cyklu swojego życia powinien dawać możliwość reagowania na te zmiany w sposób nieinwazyjny, nieograniczony strukturą budynku i architekturą jego instalacji technicznych. W tym celu architektura projektu zawiera:
‐ prosty układ konstrukcyjny – oparty na schemacie modularnym, w 100% prefabrykowany, dający możliwość elastycznej aranżacji przestrzeni oraz jej otwierania między kondygnacjami;
‐ otwartą strukturę wewnętrzną, umożliwiającą łatwe i proste modyfikowanie przestrzeni oraz dowolne jej przeorganizowywanie w zależności od zmieniających się potrzeb i wymagań użytkowników. Logiczny układ słupów i belek konstrukcyjnych oraz modularność wymiarowa zapewniają proste i zrozumiałe ukształtowanie struktury funkcjonalnej i przyszłe jej przekształcanie zarówno w pionie jak i w poziomie.
‐ otwartą strukturę funkcjonalną zewnętrzną kompozycji budynku, która może być kontynuowana w ramach ewentualnej rozbudowy poprzez dodawanie modułów w dowolnym kierunku zarówno horyzontalnym jaki i wertykalnym.